Chroom-6

Wat is het en hoe ga je er mee om?

Chroom-6 is regelmatig in het nieuws en eigenlijk nooit positief. In het verleden hebben medewerkers grote gezondheidsklachten gekregen nadat ze materialen gebruikten of bewerkten die Chroom-6 bevatten. Een vergelijking met asbest ligt op de loer. In dit artikel vind je een antwoord op veel van je vragen over Chroom-6. Wat is het? Waar vind je het? Met welke werkzaamheden moet je oppassen? Waarom is het zo gevaarlijk? En hoe bescherm je jezelf ertegen?

Wat is Chroom-6?

Chroom is een metaal. In het periodieke systeem heeft het nummer 24. De scheikundige aanduiding is Cr. Chroom-6 is een vorm van Chroom die alleen als verbinding voorkomt, vaak met zuurstof als chromaat en dichromaat. Verbindingen met Chroom-6 waren lange tijd populair bij het maken van kleurstoffen, pigmenten en verf. Ze zijn corrosiewerend, sterk en kleurecht. Daarnaast hechten ze zich gemakkelijk aan andere materialen.

Tegen rotten en roesten

Met Chroom-6-verbindingen kun je voorkomen dat hout gaat rotten of dat ijzer gaat roesten. Het is in dat opzicht dus zeer nuttig. Maar wanneer je die materialen vervolgens gaat schuren, gritstralen, verzagen of op een andere manier bewerken, kunnen de Chroom-6-verbindingen weer vrijkomen. En die zijn zeer giftig voor mensen en dieren.

Waarom al die aandacht voor Chroom-6?

De gezondheidsrisico’s van Chroom-6 waren langere tijd onbekend. Of werden niet serieus genomen. Hierdoor zijn er in het verleden regelmatig medewerkers aan blootgesteld zonder dat ze de juiste beschermingsmiddelen droegen. De gevolgen daarvan halen regelmatig het nieuws. Erg bekend is de zaak waar het Ministerie van Defensie aansprakelijk is gesteld voor de gezondheidsschade van medewerkers. Andere voorbeelden zijn de NS en de GVB.

Chroom-6 waar is het gebruikt?

Een extra gevaar van Chroom-6 is dat het op veel meer plekken is toegepast dan lange tijd werd gedacht. We vinden verf, coatings of geïmpregneerd hout met Chroom-6 onder andere op auto’s, boten, treinen, militaire voertuigen, bruggen, stalen constructies, luchtkanalen, verwarmingsinstallaties, leidingen, machines, schroeven, bouten, moeren, varkensruggen en zelfs leer. Een flinke lijst. En dan gaat het alleen nog om de bekendste voorbeelden.

Welke sectoren moeten oppassen?

Volgens de factsheet Chroom-6 van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is de kans op blootstelling met Chroom-6 het grootst bij scheepswerven, de bouw, auto-, vliegtuig- en treinherstel bedrijven en verfspuiterijen. Daarnaast wordt gewezen op sectoren als de brandweer en afvalverwerking. Zelf zien we in de praktijk dat ook opdrachtgevers, werkgevers en werknemers bij sloop-, onderhouds- of renovatiewerkzaamheden steeds meer aandacht hebben voor Chroom-6. Ook hier kun je immers Chroomhoudende metalen of oppervlakken met Chroom-6-houdende verf tegenkomen.

Hoe komt Chroom-6 in je lichaam?

Op de website van het RIVM staat goed uitgelegd hoe Chroom-6 in je lichaam kan komen. Hiervoor moet de verbinding oplossen in water. Dat kan je longslijm, maagsap of zweet van de huid zijn. Van daaruit kan zo’n verbinding omgezet worden in Chroom-3. Gebeurt dit buiten een lichaamscel, dan is dat onschadelijk. Maar gebeurt dit binnen een lichaamscel, dan kan er een schadelijke cel ontstaan. Dit kan dan weer leiden tot schade aan het DNA. Uiteindelijk kan daardoor kanker, een auto-immuunziekte of verandering van je genetisch materiaal ontstaan.

Welke werkzaamheden zijn risicovol?

De gezondheidsrisico’s ontstaan wanneer je Chroom-6 deeltjes inademt, doorslikt of als ze in contact komen met je huid. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij:

  • Het spuiten van verf waar Chroom-6 in zit.
  • Het zagen, lassen, schuren, slijpen en afbranden van roestvrijstaal of andere chroomhoudende metalen of oppervlakken met Chroom-6-houdende verf.
  • Verchromen (door Chroom-6 toe te voegen)
  • (Ver)werken en contact met geconserveerd hout
  • Werken met cement (vooral in natte toestand)
  • Verwerking van leer

Gezondheidsklachten bij inademen

Bij het inademen van Chroom-6 kunnen longcellen beschadigd raken. Chroom-6 kan dan in de bloedbaan terechtkomen en zo op andere plekken in het lichaam. Acute klachten zijn onder andere geïrriteerde keelholten en strottenhoofd, ademhalingsproblemen, neusbloedingen en een oedeem. Chronische gezondheidsklachten zijn onder andere astma, longkanker, huiduitslag en tumoren aan neus en bijholten.

Gezondheidsklachten bij inslikken

Eet of drink je voedsel dat besmet is met Chroom-6, dan zal een flink deel daarvan in je maag worden omgezet in Chroom-3. Maar een deel kan doorstromen naar je darmen en daar darmcelwanden beschadigen. Vervolgens komt Chroom-6 in je bloed terecht en zo weer op andere plekken in je lichaam. Acute klachten lijken erg op die van buikgriep: buikpijn, overgeven, misselijkheid en diarree. Chronische klachten zijn onder andere maagkanker, maagzweren, nier- en leverschade en vruchtbaarheidsproblemen.

Gezondheidsklachten bij huidcontact

Komen Chroom-6-verbindingen in contact met je huid, dan zal je zweet de meeste ervan omzetten in Chroom-3. Maar een deel kan in je huidcellen komen en die beschadigen. Daardoor kunnen andere Chroom-6-verbindingen weer in je bloed komen en zo op andere plekken in je lichaam. Acute klachten zijn ontstekingen, huiduitslag, zweren en beschadiging van het hoornvlies als er contact met de ogen is geweest. Chronische klachten zijn onder andere allergische reacties en eczeem.

Concentratie, frequentie en duur

Gelukkig worden de meeste Chroom-6-verbindingen waarmee we in aanraking komen al buiten onze lichaamscellen omgezet in Chroom-3. Tegelijkertijd geldt dat als we meer van die verbindingen inademen, doorslikken of op onze huid krijgen, er ook meer Chroom-6-verbindingen overblijven die mogelijk schade aan onze gezondheid toebrengen. Vandaar dat de concentratie, frequentie en duur van de blootstelling belangrijk zijn om de gezondheidsrisico’s goed in te schatten.

Chroom-6 onderzoek

Hierboven las je al dat inmiddels steeds meer opdrachtgevers, werkgevers en medewerkers begrijpen dat Chroom-6 een gevaar voor de gezondheid kan zijn. Als je materiaal gaat bewerken, slopen of dergelijke is het belangrijk te weten of je daarbij Chroom-6 tegenkomt. En zo ja, hoe je kunt zorgen dat je je werk veilig voor jezelf en je omgeving kunt uitvoeren. Vooraf duidelijkheid hierover is belangrijk om de risico’s goed te kunnen beheersen. Daarnaast wil je uiteraard voorkomen dat je halverwege de uitvoering een project stil moet leggen, omdat je ineens met Chroom-6 geconfronteerd wordt en ad-hoc allerlei bescherming moet regelen.

Chroom-6 saneren

De inventarisatie leidt tot een helder rapport met duidelijke adviezen. Allereerst staan daar de testresultaten in van de Chroom-6 meting. Is er Chroom-6 aangetroffen? Zijn er andere zware metalen aangetroffen? Dit allemaal met goede beschrijvingen en foto’s. Daarnaast wil een opdrachtgever uiteraard goede adviezen hoe hij zijn geplande werkzaamheden het beste kan uitvoeren. Het gaat om een antwoord op vragen als: is het nodig de materialen te verwijderen? Welke beschermingsmiddelen zijn passend? Verder kunnen we helpen bij het opstellen van een plan van aanpak of het toezicht houden tijdens de saneringswerkzaamheden.

Chroom-6 persoonlijke beschermingsmiddelen

Welke beschermingsmaatregelen passend zijn, is altijd afhankelijk van factoren als type werkzaamheden, de staat van een bouwwerk of object, de omgeving en zo door. Maatwerk dus. Op de website van de Inspectie SWZ staat dan ook het advies hier altijd deskundigen bij te betrekken. Als het gaat om persoonlijke beschermingsmiddelen voor medewerkers, kun je denken aan overalls, chemisch bestendige handschoenen, werklaarzen, volgelaatsmaskers en P3-filter of onafhankelijke lucht. Verder is een urenregistratie belangrijk, zodat je weet hoelang iemand het risico loopt blootgesteld te zijn aan Chroom-6.

Chroom-6 bescherming van de omgeving

Soms is het ook nodig maatregelen te nemen die de omgeving beschermen. Ook hierbij gaat het altijd om maatwerk. Een goede afzuiging rond de werkplek is soms voldoende, in andere gevallen is het nodig de hele ruimte waar Chroom-6 wordt bewerkt of verwijderd volledig af te sluiten. Dit laatste lijkt dan sterk op de manier waarop asbest verwijderd wordt. Zowel vloeistoffen als andere materialen met Chroom-6-verbindingen vallen onder chemisch afval en moeten ook zo worden afgevoerd.

Bescherming na de werkzaamheden

Naast alle maatregelen voor en na het werk, is het van belang dat medewerkers de decontaminatieprocedure goed volgen. Dus onder andere alle persoonlijke beschermingsmiddelen volledig afspoelen, voordat men zich uitkleedt. Dit om ieder contact met de huid te voorkomen. De beschermende kleding moet ook veilig worden afgevoerd. Kom je met blote handen op kleding waar stofdeeltjes met Chroom-6-verbindingen zitten, dan kun je zo alsnog besmet raken. De beschermende kleding even lekker uitkloppen is ook een slecht idee. Dan kun je de verbindingen weer inademen.

Zekerheid na saneren

Als de opdrachtgever de sanering heeft laten uitvoeren, kunnen we een eindinspectie houden. Daarmee zorgen we voor zekerheid dat Chroom-6 op die plek geen probleem meer is voor de rest van de werkzaamheden. Bij zo’n inspectie kijken we uiteraard of de gesaneerde plekken vrij van Chroom-6 zijn. Maar we kijken bijvoorbeeld ook of de werkplek tijdens de saneringswerkzaamheden veilig en lekvrij was afgesloten. En of het gebruikte gereedschap en afval veilig uit het gebied is verwijderd.

Wetgeving over Chroom-6

Er is geen specifieke wetgeving voor werken met Chroom-6. Op het Arboportaal van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid staat te lezen dat de stof valt onder het beleid voor gezond en veilig werken met kankerverwekkende stoffen. Daar staat ook dat een grenswaarde geldt voor blootstelling van werknemers aan Chroom-6-verbindingen van 1 µg/m3. Verder mogen, op wat kleine uitzonderingen na, nieuwe Chroom-6-verbindingen alleen gebruikt worden na toestemming van de EU. In 2017 werd het gebruik van Chroom-6-verf in de EU verboden.

Algemene plichten werkgever en werknemers

Meer in het algemeen geldt dat de werkgever altijd zorg hoort te dragen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Dat is geregeld in de Arbeidsomstandighedenwet. Het gaat dan om het bieden van de juiste beschermingsmaatregelen en veilige apparaten om mee te werken. Het gaat ook om goede voorlichting aan werknemers en leidinggevenden. Werknemers zelf moeten op hun beurt ook helpen de werkomgeving gezond te houden. Ze moeten bijvoorbeeld de persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste manier gebruiken en veilig met apparaten omgaan.

Bouwbesluit 2012

Als het gaat om sloop-, onderhoud- of renovatiewerkzaamheden van een pand, kunstwerk of ander bouwwerk, is ook het Bouwbesluit 2012 van belang. Daarin staat dat aanwezigen een bouwwerk of object veilig moeten kunnen gebruiken. Dat geldt uiteraard ook voor werknemers. Dit is niet alleen een verantwoordelijkheid van de werkgever. Ook als opdrachtgever en eigenaar van een pand moet je ervoor zorgen dat de aannemer van het werk de werkzaamheden veilig en gezond kan uitvoeren.

Ook andere metalen en giftige stoffen

Is al die aandacht voor Chroom-6 niet wat overdreven? We denken van niet. Zie alleen al de eerdergenoemde nieuwsberichten over gezondheidsklachten van medewerkers die ermee gewerkt hebben. Daar komt bij dat er per jaar naar schatting 3.000 mensen overlijden als het gevolg van het werken met giftige stoffen. Dat gaat niet alleen om Chroom-6, maar ook om bijvoorbeeld asbest, lood, zink en ijzer. Al met al is daar dus nog veel te winnen. In onze inventarisaties onderzoeken we daarom ook de aanwezigheid van andere zware metalen en asbest.

Zorg voor duidelijkheid vooraf

Ons advies is om voordat de werkzaamheden starten, een goede inventarisatie van mogelijke risico’s op mensen en de omgeving te laten uitvoeren. Zo kun je vooraf slimme beheersmaatregelen kiezen die passen bij de risico’s en de aard van de werkzaamheden. Daarmee besparen opdrachtgever, werkgever en werknemers zich een hoop potentiële problemen tijdens of na de werkzaamheden. En zorgen we met zijn allen voor een veilige omgeving om in te bouwen, wonen en werken.


Meer over